(Teotokos) Tanrıdoğuran’ın Ortodoks İbadetindeki yeri
Doğuş Bayramı’na (Noel) mahsus 40 günlük Oruç devresinin başlarında, Kilisemiz, Tanrıdoğuran’ın Tapınağa Girişini anmaktadır.
Bayram günü okunan ilahilerde güzel bir şekilde vurgulandığı gibi, ilerde canlı bir mabet yani Tanrı’nın Oğlu’nun meskeni olmaya nail kılınacak olan 3 yaşındaki Meryem, ebeveynleri tarafından Yeruşalim’deki Mâbete götürülüyor. “Bugün, Mesih Tanrımızın kutsal izzetinin canlı tapınağı ve kadınlar arasında tek pak ve mübârek olan, Kutsallar Kutsalı” denen bölmeye yerleşmek üzere, yasanın Mâbetine sunuluyor”[1] (Bayramın Akşam Ayininde okunan 2.mısra)
Gözlemlediğimiz gibi, Kilise, en baştan, Nasıralı bakire Meryem’in Mesih’le ilişkisini öne sürmekte ve onu Mesih’in canlı mabeti olarak kabul etmektedir. Keza Bakire Meryem’in bu özelliği onu, sadece kadınlar; yaşamış ve yaşayacak olan tüm insanlar arasında değil, Meleklerden dahi daha mübârek kıldı. “Heruvimlerden daha îtibarlı ve Serafimlerden kıyaslanamaz ölçüde yüce” olduğunu her gün terennüm etmekteyiz.
Ortodoks Kilisesine mensup olmayanlardan bazılarının akıllarını kurcalayan soru şu: Acaba Ortodoks Kilisesinde neden Teotokos’a o kadar çok itibar edilir? Ancak bu soruyu Kutsal İncillerin öğretilerini anlamadıkları için soruyorlar. Ama eğer ki mütevazi bir ruhla dua ederek gerçeği ararlarsa, ruhsal gözleri açılacak ve Teoloji okuyan heterodoks[2] bir öğrencinin yaşadığını yaşayacaklar. Sözkonusu öğrenciye, Meryem Anamız’a itibar etmenin yanlış olduğu önceden öğretilmişti. O, çok dua edip Luka İncilini açtı. Elisabet’in Meryem’i büyük bir saygıyla evinde ağırladığını görünce “Tanrı’nın Oğlu’nun Annesi’ne hürmet etmeyen ben kim oluyorum acaba?” düşüncesiyle gözyaşlarına boğuldu. Kahin Zekeriya’nın muhterem zevcesi Elisabet’in, Meryem’i “Rab’bin (Tanrı) Annesi” olarak adlandırdığından ve sırf Meryem’in selamını duyunca Kutsal Ruh’la dolarak o İncildeki muhteşem sözleri söylemesinden sarsılan öğrenci, Ortodoks İnancını kabul edip belirli bir eğitimden sonra Ortodoks Kilisesine vaftizle dahil oldu.
Pekkutsal Meryem Annemiz’e arz edilen özel hürmet, Yeni Ahit’te aşikardır: Başmelek Cebrail, «Ey Tanrı’nın lütfuna erişen kız, selam! Rab seninledir, sen Tanrı tarafından kadınlar arasında en mübârek kılınansın» diyerek ona hitap etmektedir. (Luka. 1:28).
Ortodoks Cemaati, kendi ağzından önceden bildirilen sözlere göre, Meryem Annemize büyük bir saygı duyar. “Bundan sonra bütün nesiller beni mübârek sayacak” demişti. (Luka 1,48)
Mesih çarmıhtayken annesini, Yuhanna’ya emanet etti. O da ona kendi annesi gibi baktı. O andan itibaren Pekkutsal Meryem Annemiz bütün kilise cemaatinin ve müminlerin annesi oldu.
Kardeşlerim, Kutsal Yazıları, Kutsal Ruh’un ışığında doğru şekilde tefsir ettiğimizde, Ortodoks Kilisesinin değişmeksizin koruduğu Gerçek belirmektedir. Nitekim, Kilisemiz, Teotokos’a hürmet meselesinde, farklı mezheplerin; Bir, Kutsal ve bölünmemiş Kilisenin hiç kabul etmediği yeni abartılı öğretilerinden (doktrinlerden) kaçınmaktadır.
Ortodoks hıristiyanlar, Theotokos ve azizlere hürmetle secde ederler ama onlara tapmazlar. Tapınma, sadece, Tanrı ve İnsan olan Mesih İsa’ya ve –elbette ki- Kutsal Üçlemenin diğer iki Kişisi olan Baba Tanrı ve Kutsal Ruh’a yaraşır.
Aziz Pederlerimizin tabirlerine göre, Teotokos’un büyük kıymeti, Tanrı’nın Oğlu’nun Annesi olma çağrısına itaat etmekten ibarettir. O, kendi iradesiyle Tanrı’nın Kutsal Tasarısının uygulanmasında işbirliği yaptı ve dünyanın kutruluşu için aracı oldu. O, Tanrı’ya EVET demeseydi kurtuluşumuz imkansızdı. Bu nedenle, Teotokos, müminlerin şuurunda Tanrı’ya giden bir merdiven, Kelam’ın meskeni ve inançlıların büyük şefaatçısı olarak kalacaktır.
Yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı, Meryem Annemiz, müminlerin Tanrı’ya tapma mevzuatında mühim bir yer tutmaktadır.
Kiliselerimizde sıklıkla “Tamâmen kutsal, lekesiz, ziyâdesiyle mübârek, izzetli Hanımefendimiz Allahdoğuran ve dâima bâkire Meryem”i anmanın amacı, onun Tanrı’ya gösterdiği itaat ve sadakati örnek alarak, biz de, kendimizi ve birbirimizi bütünüyle Mesih Allah’a emânet etmektir.
Esasen, Kilisenin ilahi Ayinine katılmak diğer bereketlerin yanı sıra, Pekkutsal Meryem Annemiz’i örnek alan müminlerin oluşmasını hedeflemektedir.Meryem Annemiz nasıl Mesih’i örnek aldıysa biz de kendisini örnek alıp paklanalım ve Mesih’le birleşelim.
Teotokos’un ulu sureti İlahi Litürji’nin en kutsal anında kendini göstermektedir. Şarabın ve ekmeğin Rab’bin Kanına ve Bedenine dönüşmesinden hemen sonra, Litürji’yi icra eden peder, bu kurbanın özellikle Meryem’in izzetine sunulduğunu yüksek sesle ilan etmektedir: “Bilhassa tamâmen azîze, lekesiz, ziyâdesiyle mübârek, izzetli Hanım Efendimiz Allahdoğuran ve dâima bâkire Meryem için.”dir. Buna göre, Teotokos, Kilise Cemaatinin tapınma için toplandığı yerlerde daima bulunup O’nun şefaatlerini dileyen müminler için Rab’be dua etmektedir.
Dolayısıyla, Pekkutsal Meryem’in, elleri açık şekilde, “Gökyüzünden daha geniş olan” anlamına gelen Platitera ikonasının Kutsal Altarın üst tarafında; ya da elleri dua konumunda temploda[3] resmedilmesinin manası da budur.
Kardeşlerim, her ihtiyaç duyduğumuzda, şefaatlerinin çok etkili olduğundan şüphe etmeksizin, şefkatlı Annemize sığınmayı ihmal etmeyelim. Aynı zamanda O’nun parlak örneğinden ilham alarak, Mesih’e itaat ve sadakat konularında O’nun izinden gidelim. Amin.
[1] Peygamber Süleyman’ın inşa ettirmiş olduğu Kudüs’teki Mâbedin en kutsal yeri, yılda yalnızca bir kez baş kahinin girebildiği “Kutsallar Kutsalı” denen bölüm.
[2] Bir, kutsal, evrensel ve resuli Kilise olan Ortodoks Kilisesine mensup olmayıp diğer mezheplere ait olanlara heterodoks denir. Ortodoks Kilisesi bir mezhep değildir, farklı mezheplerin ortaya çıkmasından önce bizzat Elçiler tarafından Kutsal Ruh aracılığıyla kurulmuştur. Apostolik (Elçisel/resuli) Kilise asla bir mezhep olarak sınıflandırılamaz.
[3] Bir Ortodoks Kilisesi’nin mimari açıdan en önem arz eden özelliği; bir veya daha çok ikon panel sırasından oluşan ve merkezdeki kapılarla (Kutsal veya Kraliyet Kapıları) ve de her yanda bir kapı (Diyakonlar kapısı) ile bölünmüş olan templodur.
