Aziz Makarios Makris, Konstantinopolis Pantokrator Manastırı Başrahibi (+1431)
Makarios Makris (yahut Makarios Makres), 1383 senesinde Selanik’te, şehrin dindar ve asil bir ailesinde dünyaya gelmiştir. Chronikon eserinin yazarı Phrantzes’e göre, Yahudi asıllıdır. Selanik’te tahsilini tamamlamış, özellikle felsefe ve hitabet alanlarında kendisini geliştirmiştir. Henüz 18 yaşında, gönlünde bir keşiş olma arzusu doğunca Aynaroz’daki bir manastıra girmeyi dilemiştir. Ancak annesinin kesin bir dille karşı çıkması, bu arzusunu yerine getirmesine mani olmuştur. Annesinin vefatının ardından, dünyevi bağlarını terk ederek Vatopaidi Manastırı’na yerleşmiş, burada katı bir sınamadan geçtikten sonra, 1409 yılında, alim ve dindar ruhani baba Armenopoulos’un takdisiyle keşişlik makamına erişmiştir.
Manastırda on sene boyunca itaat ve oruçla meşgul olmuş, ardından ruhani babasının emriyle önce diyakon, akabinde peder tayin edilmiştir. Erdem ve salahiyetle rahiplik vazifesini hakkını veren Makarios, ruhani babasının vefatından sonra başka bir ruhani baba olan David’in sorumluluğuna geçmiştir. Bu yeni rehberiyle birlikte, İmparator II. Manuel Palaiologos’un daveti üzerine, Konstantinopolis’e gitmiş ve iki yıl kadar burada ikamet etmiştir. Bu müddet zarfında, vaizlikteki üstün kabiliyeti ve Kutsal Kitap’ı yorumlama becerisiyle dikkat çekmiş, şöhreti şehrin her tarafına yayılmıştır. Özellikle, eski ve bakımsız manastırların yeniden canlandırılması için gösterdiği gayreti ile tanınmıştır. Ancak Makarios’un gönlü, izihast[1] (isihazm[2] kurallarına uygun) bir hayat sürmeye meyilli olduğundan, bu nedenle manastırına geri dönmüştür.
Manastıra dönüşünden ve ikinci ruhani babasının vefatından sonra (1422), Makarios, 1424 senesine kadar burada ikamet etmiştir. Ancak başkentteki kilise çevrelerinde yayılmış olan hünerleri sebebiyle, önce Studios Manastırı başrahipliğine layık görülmüş, bu vazifeyi kabul etmeyince Pantokrator Manastırı başrahipliğine getirilmiştir. Aynı zamanda “Büyük Kilise’nin Büyük Protosinkellosu” unvanını almıştır. Başrahip olarak, manastırını yenilemek ve eski görkemine kavuşturmak için büyük bir gayretle çalışmıştır. Bu maksatla Sırbistan ve Rusya’ya seyahat ederek, Sırp Kralı Stefan ve Moskova Metropoliti Fotios’tan himaye destek almıştır. Çabaları başarıyla neticelenmiş, hem kilise çevrelerinde hem de İmparator tarafından büyük takdir toplamıştır. İmparator, Aziz Makarios’u kendi ruhani rehberi olarak kabul etmiştir.
Bu sebeble, Makarios, Konstantinopolis Kilisesi namına Roma’ya tertiplenen çeşitli görevlerde yer almıştır. 1429 yılında, Kiliselerin birliğini görüşmek üzere bir sinod hazırlıkları için Papa V. Martin’e bir heyetle liderlik etmiştir. Roma’da cereyan eden tartışmalarda Ortodoks öğretilerini büyük bir gayret ve ilmi maharetle savunmuştur. Ancak ikinci Roma yolculuğu arifesinde vebaya yakalanmış ve 7 Ocak 1431 tarihinde Halki Adası’nda, henüz 45 yaşında iken hakkın rahmetine kavuşmuştur. Aziz, 8 Ocak tarihinde anılınmaktadır.
Aziz Makarios, pek çok aziz yaşamı ve bayramlara dair vaazların yanı sıra, Ortodoks ile Latinler ve Ortodoks ile Müslümanlar arasındaki farklara ilişkin dogmatik ve savunmacı risaleler kaleme almıştır. Anonim bir biyografi yazarına göre, hesikast çabalarının bir meyvesi olarak yaratılmamış Nur’u görme şerefine nail olmuştur. Efesli Aziz Markos ile Aziz Gennadios Scholarios’un soyundan gelmektedir.
[1] *İsihast : İsihia* içinde veya isihazm* kurallarına göre yaşayan ve kendisini özellikle İsa Duasına ve bu duanın öngördüğü itikat yaşamına veren keşiş.
[2] *İsihazm : Toplu yaşam tarzının (senobitik) aksine, münzevî yaşam tarzı anlamına gelebildiği gibi, isihia* içindeki yaşam tarzını da belirtir. «İsihazm» deyimi aynı zamanda, XIV. Yüzyıla ait bir mânevî akım için de kullanılmaktadır. Bu akım, İsa Duası uygulaması eksenli olup Yaratılmamış Nûr’u ruhen ve bedenen yaşamak suretiyle ilâhlaşmaya ulaşmayı amaçlar. Bu doktrin, tüm Ortodoks mâneviyatının özeti olduğunu göstermeyi başaran Aziz Grigorios Palamas’ın çalışmaları sayesinde, zamanında, Ortodoks Kilisesinin çok sayıda konsilinde resmen kabul görmüştür.