Kutsal Kitabin Türkçe Dilinde ilk Çeverisi
Kutsal Kitabın (Tevrat, Zebur ve İncil) ilk çevirisi malumunuz Kutsal Kitabında önsözünde belirtildiği üzere saray tercümanı Ali Bey tarafından 17. yüzyılda yapılmıştır. Ali bey yada Türk Musikisine aşina çevreler tarafından bilinen adıyla Ali Ufkî Beyin gerçek adı Wojciech Bobowski’dir. Leh (Polonyalı) bir ailenin çocuğu olarak 17. yüzyılın başlarında Polonya’nın Bobowa kentinde doğmuştur. Ailesi Kalvinist akımına bağlı Protestan mezhebinden olan Bobowski, kariyerine kilise müzisyeni olarak başlamıştır.
Genova Mezmurculuğutüründen etkilenen Bobowski, gençliği boyunca çok iyi bir eğitim almıştır. 1630’lu yıllarda Kamaniçe kalesinin zaptı için yapılan savaşların birinde Osmanlıların eline esir düşmüştür. Esir düştüğünde otuzlu yaşlarında olan Bobowski eğitimli olduğu için saraya alınmış. Müslüman olarak Ali adını almış ama daha sonraları yazacağı şiirlerinde kullandığı Ufkî mahlasından ötürü Ali Ufkî ismiyle anılmıştır. İlk önce Sultan IV.Murad’ın ardından I.İbrahim ve IV.Mehmet (Avcı)’nın himayesine girmiştir. Sarayda geçirdiği ilk 19 yılında doğu müziğini tanımış kısa sürede besteler yapmaya başlamış ve sarayda müzik eğitimleri vermiştir.Ardından Divan-ı Hümayun tercümanlığına getirilmiştir. Hazerfen Hüseyin Efendi Ali beyden Tercüman-ı Sani yani ikinci tercüman olarak bahseder ki o dönemde baştercüman Panayot Efendi olarak bilinen Panayotis Nikoussios’dur. Saraya dışardan atanan Panayot efendi ve yardımcıları Ortodoks Hristiyan olarak dinlerini muhafaza etmişlerdir. Böyle bir ortamda Ali Ufkî Bey 1662 yılında Kutsal Kitabı Türkçeye tercüme etmeye başlamış ve 1664 yılında tercümesini bitirmiştir. 1666 yılında İstanbul’daki Hollanda Elçisi Levin Warner tarafından basılmak üzere Lyen’e gönderilmiş ama 1827 yılında ancak basılabilmiştir. Bugün Ali Ufkî Beyin otantik çevirisi halen Hollanda’dadır.
Onaltı dili konuşabildiği bilinen Ali Ufkî Beyin Kutsal Kitap tercümesini halen hangi dilden yaptığı bilinmemektedir. Bazı iddialara göre Latince’den yaptığı söylensede İbranice ve Yunanca’ya hakim olması itibariyle bu olasılıklarda ihtimal dahilindedir. 17 yüzyılın İstanbul’unun kültürel hayatında önemli bir yeri olan Ali Ufkî Bey özellikle dil, din ve musikiyle ilgili eserler kaleme almıştır. Bugün Klasik Türk Müziğini ait ilk repertuarı oluşturan bizzat kendisidir. O dönemde Klasik Türk Musîkisine ait olan eserleri batı normlarında notaya dökmüştür. Bununla birlikte Mezmurlar(Zebur) adlı eserinde 14 Mezmuru Türkçe çevirileriyle Genova Mezmurculuğu üslubunu temel alarak Türk müzik normlarıyla bestelemiştir. Anglikan kateşizm kitabını da Türkçeye çeviren Ali Beyin en önemli eserlerinden bir tanesi de Mecmûa-i Sâz-ı Söz’dür. Bugün eserlerinin orjinal nüshalarının hiçbirisi Türkiye’de değildir. Büyük bir çoğunluğu LondraBritishMuseum başta olmak üzere çeşitli Avrupa kütüphanelerinde bulunmaktadır. Binbir Gece Masallarını Fransızca’ya çevirerek Doğu edebiyatıyla Batının tanışmasını sağlayan Antonie Galland17 yılını İstanbul’da geçirmiş ve bu dönemde Türkçe derslerini de Ali Ufkî Bey’den almıştır. Ali Beyin aynı zamanda bir Türkçe Gramer kitabı yazdığını da belirtmeden geçmeyelim.
Kaynak: http://tarihcesmesi.blogspot.com.tr/2014/05/ali-ufki-bey-wojciech-bobowski.html#more
Kutsal Kitabin Türkçe Dilinde ilk Çeverisi
