Tanrı Krallığının bedensiz varlıkları Melekler (5)
Başmelek Cebrail
Kutsal, Evrensel ve Elçisel Ortodoks Kilisesinde Başmelek Cebrail bayramı her yıl 8 Kasım (eski takvim 21 Kasım) günü, Meleğin Müjdesi Bayramının ertesi günü olan 26 Mart (eski takvim 8 Nisan) günü ve 13 Temmuz (eski takvim 26 Temmuz) günü kutlanmaktadır.
Cebrail ismi dilimize Arapça’dan (Jibrāʾīl) geçmiştir. İsmin kökeni, Tanrı adamı anlamını taşıyan İbranice Gabriel (Gavri’el)’dir. Fakat Başmeleğin hizmetlerinden dolayı, Tanrı’nın gücü veya Kudretli Tanrı’dan gelen olarakta adlandırılır. Aslında göksel hizmetkarların aldıkları isimler, onların hizmetlerinin türünü ve doğasını açıklar. Başmelek Cebrail özellikle, Tanrı’nın mutlak kudretinin hizmetkarı ve habercisidir. Cebrail, kutsal ve ilahi başmelek, göksel orduların lideri olarak kabul edilir. Kutsal Yazılar’da onun sayısız olayla ilşkili olduğunu görebiliriz; özellikle Meryem Ana’ya, karnında Mesih’i taşıyacağına dair büyük Müjde’yi duyurması; bu nedenle ona, insanlığın kurtuluşunu duyuran Başmelek, diye seslenilir. Başmelek Cebrail’in Kutsalların Kutsalı Bakire’ye seslenişi daha sonra Kilisemizde onurlandırma ve teşekkür ilahisi olmuştur; “Selam, ey Tanrı`nın lütfuna erişen kız! Rab seninledir”.
Kutsal Yazılar’da Cebrail ismi üç bölümde geçer; Eski Ahit’te, Daniel peygameberin kitabında iki kez gözükür; birincide Daniel peygamberin gördüğü görümü açıklamak için, ikincisinde ise Daniel peygamberin duasının Tanrı tarafından yanıtlandığını bildirmek için (Dan8:16, 9:21) ve Yani Ahit’te, Aziz Luka İncilinde (Luk.1:19-26) önce eşi Elizabet kısır olduğu için çocukları olmayan Kahin Zekeriya’ya görünür ve Öncü peygamber Aziz Yuhanna’nın doğumunu müjdeler ve daha sonra Kutsal Meryem Ana’ya görünerek, Kurtarıcımız RAB İsa Mesih’in doğumunu müjdeler.
Öğretmenler ve Kilise Babaları, Kutsal Gelenek aracılığı ile bize, peygamber Musa’ya Eski Ahit’in ilk beş kitabını yazdıranın, Aziz Yoakim ve Anna’ya kutsal bakireyi müjdeleyenin, Kutsal bakire Yeruşalimdeki tapınakta iken Kutsal Meryem Ana’nın nişanlısı Aziz Yusuf’a çeşitli kereler gözükerek bebeğin Kutsal Ruh’tan olduğunu söyleyenin ve yapması gerekenleri bildirenin, çobanlara Beytlehemn’de doğacak olan Kurtarıcıyı müjdeleyenin Başmelek Cebrail olduğunu öğretir. Mesih İsa ele verilmeden önce Zeytin dağında dua ederken yanına gelen (Luk.22:43), askerler Mesih İsa’yı götürdükleri zaman orada olan, Mesih’le birlikte yakalanan ama dah sonra kaçan, keten beze sarınmış genç (Mar.14:51-52) ve Mür taşıyan kadınlara Kurtarıcı Mesih İsa’nın dirilişini müjdeleyen, Başmelek Mikail ile birlikte Başmelek Cebrail’dir.
Ayrıca Mesih İsa’nın ikinci gelişini borazan çalarak duyuracak olanında Başmelek Cebrail olduğuna inanılır.
Hıristiyan inancını farklı ve yanlış göstermeye çalışan bazı gruplar, Başmelek Cebrail’in Kutsal Ruh olduğunu iddia ederler. Kutsal Ruh Üçlü Birlik’ten biridir yani Baba, Oğul, Kutsal Ruh’ta Tek olan Tanrı, yaratılmamış olandır! Fakat yaratılmış olan Başmelek Cebrail kesinlikle Tanrı değil, Tanrı tarafından yaratılmış ruhsal bir varlıktır. Bu iddiada diğer iddialar gibi Hıristiyan inancını insanlara yanlış aktarma ve farklı gösterme çabasıdır; tıpkı Üçlü Birlik’in, Baba, Oğul, Meryem Ana olarak açıklanması gibi. Oysa Meryem Ana’da melek Cebrail gibi Tanrı tarafından yaratılmıştır ve yaratılmamış olan Tanrı ile eş değer değildir. Kutsal Üçlü Birlik, Baba, Oğul, Kutsal Ruh’tur. Bu üç farklı Tanrı değil tek bir Tanrı’dır. Kutsal Yazılar bu şekilde öğretir ve Hıristiyan inancının temelidir. Kutsal Üçlü Birlik (Teslis) inancını sanki üç farklı Tanrı varmış ve Hıristiyanlar üç ayrı Tanrı’ya tapıyorlarmış gibi gösterme çabası sadece anti-Hıristiyanlık propagandasıdır. Böyle yanlış fikirlere kapılan insanlara Kutsal Kitap okuyarak gerçeği öğrenmek zor gelebilir fakat Ortodoks İman İkrarında Hıristiyan inancının özü kısaca ama temel hatları ile anlatılır.
Başmelek Cebrail’in birçok mucizesi olmuştur. Aksiyon Estin mucizesi, Başmelek Cebrail tarafından insanlara Meryem Ana’nın övülmeye değer olduğunu gösterdiği için önemli bir yer tutar.
Aksion Estin İlahisi:
Bu mucize Skete, Protaton’da bulunan Pontokrator Kutsal
Manastırında bir keşişin ve yanında bulunan acemisinin küçük kulübesinde (hücresinde),
980 yılında Nicholas Chrysoberges Ekümenik Patrikliği ve II.Vasil’in imparatorluğu döneminde gerçekleşmiştir.
Bir Cumartesi gecesi üstat gece boyu ibadeti için Karyes’e gelir ve öğrencisi olan acemiyi ardında bırakarak hücresinde ayin ilahilerini söylemesini öğütler. Gecenin karanlığı iyice çöktüğünde acemi keşiş kapının çalındığını duyar ve kapıyı açtığında karşısında tanımadığı bir keşişin dikildiğini görür. Keşiş isminin Cebrail olduğunu söyler ve öğrenci tarafından içeri davet edilir. İçeri girdiğinde ikisi beraber Kutsal Tanrı-doğuran’ın ikonası önüne otururlar ve saygı ve tövbeyle ayin ilahilerini söylemeye başlarlar. Öğrenci Magnificat’ı (Meryem anaya övgü) ilahisini söyledikten sonra konuğu olan keşiş Aziz İlahici Kosmas tarafından yazılan ilahiyi (ey Heruvimler’den daha saygın …) söylemeye başlar, birlikte söylerler ve sonra konuk aynı ilahiyi farklı bir şekilde söylemeye başlar fakat öğrenci konuğunun söylediği bu ilahinin girişini o ana kadar hiç duymamıştır. Bu gizemli ziyaretçi ilahiyi söylediği esnada arkalarında bulunan ikonadan tarif edilemez, yaratılmamış bir ışık yayılmaya başlar.
“Yerindedir seni övmek, her zaman övgüye layık , en temiz, Τanrι’mızın annesi. Sen ki Heruvimlerden daha saygın ve Serafimlerden kıyaslanmaz ölçüde yücesin, sen ki Tanrι’nın Sözünü eksiksiz doğurdun. Yüceltiriz seni gerçek Tanrı-doğuran.”
“Yerindedir seni övmek, her zaman övgüye layık , en temiz, Τanrι’mızın annesi” kısmı o an ziyaretçi tarafından (Başmelek Cebrail) söylenmiş kısmıdır. İlahi bittiğinde öğrenci bu gizemli ziyaretçisinden ilahiyi bir kağıda yazmasını ister fakat hücrelerinde ne kağıt nede mürekkep bulunmamaktadır. Ziyaretçi bir çatı kiremiti alarak parmağıyla ilahiyi onun üzerine yazmaya başlar. Kiremit ziyaretçinin elinde adeta bir balmumu gibi olmuştur. O an öğrenci, misafirinin sıradan bir keşiş değilde Başmelek Cebrail olduğunu anlar. Melek öğrenciye “ sen ve bütün Ortodokslar bu ilahiyi bu şekilde söylemelisiniz” der ve bir anda gözden kaybolur. Orada bulunan Meryem ana ikonası bir süre daha o olağanüstü ışığı yaymaya devam eder.
Aziz İlahici Kosmas tarafından yazılan ilahiye Başmelek Cebrail tarafından ilk satırları eklenir ve hem bu ilahi hemde o an arkalarında bulunan ikona Aksion Estin olarak adlandırılır. Daha sonra üzerine Aksion Estin ilahisinin yazıldığı kiremit ilk önce Karyes’deki merkezi kilise olan Protaton’a getirilir ve sonra oradan İstanbul Patriği Aziz Nicholas II. Chrysoberges’e (984 -996) iletilir.
Daha sonra tüm dua ve ilahi kitaplarına ve Aziz Yuhanna Hrisostomos’un Kutsal Ayin metnine eklenir.
Ve Aksion Estin İkonası’da o zamandan beri Kutsal Dağ’ın koruyucusu olarak kabul edilir ve saygı görür. Başmelek Cebrail tarafından vahyedilen bu ilahi ve aynı isimle anılan ikona her yıl 11 Haziran günü ve özellikle Paskalya’dan sonraki Parlak Pazartesi günü festivallerle kutlanır. Hiç bir şekilde yıpranmaması ve zarar görmemesi için gümüşle kaplanmıştır.
İkonografi:
Ortodoks Kilisesi ilahilerinde Başmelek Cebaril’e “Mucizeler hizmetkarı” diye seslenilir çünkü Tanrı’nın büyük mucizelerinin habercisidir. Bu yüzden bazı ikonlarda, sağ elinde cenneti tutuyormuş gibi tasvir edilir veya sağ elinde yanan bir lamba ve sol elinde ise yeşimtaşından yapılmış bir ayna tutar. Lambanın anlamı, Tanrısal ve göksel gerçekliklerin çoğu insanlardan bir süre için saklanmıştır ve aynada, Başmelek Cebrail aracılığı ile bazı olayların insanlara bildirildiğini yani ışığın yansıdığını gösterir.
Farklı Başmelek Cebrail ikonalarında, en yücelerdekinin buyruklarını ilettiği için başına bir şerit sarılmış veya kulaklarından kıvrılmış olarak resmedilir, bu onun bir yönetime bağlı olduğunu gösterir. Elbiseleri askeri kıyafetlere benzer, özellikle Bizans ordusundaki komutanların elbiseleri gibidir.
Elbette melekler manevi varlıklardır fakat insanlığa gözüktüklerinde insan formunda olduklarından dolayı ve tanıklıklara dayanılarak resmedilirler. Aksi halde manevi varlıklar olarak resmedilmeleri pek mümkün olmaz. Bu tanıklıklar ışığında veya Kutsal Kitap anlatımlarına dayanılarak Başmelek Cebrail, ikonalarda ayırt edici özellikleri ile resmedilir; genellikle mavi veya beyaz giysiler giyer, bir zambak (Tanrıdoğuran’ı temsilen), parlayan bir fener, borazan, mızrak, ayna (üzerinde X harfi vardır, Mesih’in “Χριστος” ilk harfi) tutar veya Kutsal Tanrıdoğuran ile tasvir edilir.
İkonalarda Başmelek Mikail ile karıştırlımazlar çünkü farklı özellikler taşırlar, farklı renklerle resmedilirler ve özellikleri farklıdır. Başmelek Mikail, kılıç, kalkan, hurma ağacı dalı, mızrak, üzerinde haç olan bir bayrak ile resmedilir ve elbiseleri genellikle kırmızıdır. Başmelek Cebrail insanlığın kurtuluşunu ilan ederken, Başmelek Mikail’in özel görevi, Gerçek Kiliseyi düşmanlara karşı korumaktır (askeri bir tema).
Sen ey göksel orduların komutanı, sana yalvaran biz değersizleri dualarınla zaferlerle taçlanmış kanatlarının altına al ve düşkün olan ve sana yakaran bizleri sadakatle koruman altında tut. Sen ki yücelerdedeki güçlerin komutanı, bize zarar verecek şeylere bizi teslim etme.